خداوند در سوره یونس به پیامبر هشدار می‌دهد که در زمره افرادی که نسبت به حقانیت آیات قرآن در شک هستند و آن را تکذیب می‌کنند، قرار نگیرد:
اگر نسبت به مفاد آیات قرآنی که بر تو نازل کردیم، شک داری، از آنانی بپرس که پیش از تو کتاب آسمانی را می خواندند [: علمای بنی اسراییل] تا روشن شود که مفاد این آیات، از سوی پروردگارت آمده [یعنی به دلیل شباهت برخی مفاد آن خواهی فهمید که نازل کننده این قرآن، همانی است که تورات را بر موسی علیه السلام نازل کرده است]. بنابراین از تردیدکنندگان مباش. و هرگز از کسانی مباش که آیات ما را تکذیب کردند که از زیانکاران خواهی شد. (یونس: ۹۴-۹۵)
سوالی که در اینجا پیش می‌آید این است که اگر خود پیامبر که مخاطب آیات است نسبت به مفاد آیات در شک هست، ضرورتا شک دیگران نیز نسبت به مفاد آیات قرآن منطقی خواهد بود.
موضوع شک
اگر سیاق آیات را در نظر بگیریم، می توان فهمید که منظور از «مما انزلنا الیک»، نه کل قرآن، بلکه موضوعاتی است که در آیات قبل بدان اشاره شده است.
در آیات قبلی این سوره، به موضوع داستان حضرت موسی علیه‌السلام و ماجرای تقابل او با فرعون اشاره شده است. دقت شود که داستان این پیامبر الهی در تواریخ مدون نیامده است. حتی داستان بنی‌اسراییل و کوچ بزرگ این قوم خاص نیز در تاریخ ثبت نشده. تنها اشاره به کوچ‌ها و درگیری‌های متعددی شده که ممکن است بر چندین قوم صدق کند. از این رو تنها قرآن تنها به دو نشانه اشاره می‌کند:
۱- باقی ماندن بدن فرعون به عنوان یکی از نشانه‌های حقانیت این اتفاق در حالی که اکثر مردم معاصر و مخاطب قرآن در شبه جزیره عرب از باقی ماندن اجساد مومیایی فراعنه در مصر بی اطلاع هستند (یونس:۹۲).
۲- اشاره به اینکه این داستان‌ها در تورات نیز وجود دارد (یونس: ۹۳-۹۴).
بنابراین از آنجا که این داستان‌ها در میان تاریخ نوشته بشر ذکر نشده، تمام افراد امکان شک در این داستان را دارند. حال ببینیم که آیا پیامبر نیز جز مخاطبان آیه است یا نه؟
حرف شرطیه «ان»
وجود حرف شرطیه «ان» در ابتدای آیه دلالت بر وقوع آن نیست:
«اگر نسبت به این داستان در شک هستی …»
وجود «اگر» به معنای این نیست که الزاما پیامبر (صلوات الله علیه و آله) در شک بوده است. نمونه‌هایی از این دست در قرآن فراوانند:
۱- «اگر خدای رحمان، فرزندی داشته باشد» مریم:۹۱. در حالی که محققا محال است.
۲- «اگر سرای آخرت برای شما اهل کتاب باشد» بقره:۹۴. در حالی که اینگونه نیست.
فضای آیات
همانطور که گفته شد، فضای آیات در مورد ابراز کراهت خدا در مورد رفتار دانشمندان بنی اسراییل است:
قرآن تصدیق کننده و شرح دهنده کتب آسمانی پیش است (یونس: ۳۷)
بنابراین آیه شک به نوعی به شهادت فراخواندن علمای بنی اسراییل است تا مردم بتوانند از طریق آن به حقانیت یگانگی خدای قرآن و تورات پی ببرند:
بی تردید داستانهای مذکور در قرآن، در کتب پیشینیان هم هست. با همه اینها آیا در قرآن هیچ نشانه ای نیست که دانشمندان قوم بنی اسراییل محتوای قرآن را قبول قبول کنند؟ (شعرا:۱۹۷)
ای اهل کتاب، چگونه به کتاب خدا کافر هستید در حالی که خود شاهدید که بخشی از محتوای قرآن و تورات، شباهت دارند (آل عمران:۷۰).
آیا همینکه بخشی از داستان‌ها قرآن و تورات شبیه به هم است، کفایت نمی‌کند که شما به همه آن کافر نشوید؟
نتیجه‌گیری
آنچه در این آیات وجود دارد، نه اشاره به شک پیامبر به محتوای آیات، بلکه به معنای ارایه طریق به مردم عادی است که بتوانند محتوای قرآن و تورات را تطبق دهند. در نتیجه می‌توان گفت که در تقدیر کلام اینگونه است:
[پس ای پیامبر! به مردم بگو]: اگر نسبت به مفاد آیات قرآنی که بر تو نازل کردیم.
در این حالت، ضمیر مخاطب به قرینه معنا به فرد فرد مسلمین بر میگردد و نه پیامبر.